معماری و سازه استخر ها

استخرهای شنا را از نظر جنس سازه و موقعیت کاسه استخر نسبت به سطح زمین می ­توان در انواع مختلفی تقسیم بندی کرد. به طور­کلی شرایط منطقه، کاربری موردنظر، امکانات و مقدار بودجه تخصیص داده شده برای پروژه از جمله اصلی ترین عوامل تاثیر­گذار بر روش­های طراحی و ساخت استخرها به شمار می روند.

جانمایی استخر

استخرهای سرپوشیده و سرباز هر یک به نوبه خود مزایا و معایبی دارند.

جانمایی استخرهای سرپوشیده

اولین مزیت استخرهای سرپوشیده آن است که در تمام طول سال می­ توان از آن­ها استفاده کرد. درحالی که دوره کارکرد استخرهای سرباز در طول سال معمولا بیشتر از 150 روز نیست. در این استخرها مشکلاتی مانند انجماد آب، کثیف شدن کف و جداره استخر به واسطه عوامل خارجی، تغییر رنگ آب به دلیل ریزش برگ و صمغ درختان به داخل استخر و مشکلاتی از این دست کمتر است.

در استخرهای سرپوشیده، درست همانند فضاهای بسته داخل ساختمان برای ­آن­که شناگران احساس راحتی و آسایش کنند، باید وضعیت داخل سالن استخر به لحاظ دما، رطوبت نسبی، کیفیت هوای داخل، روشنایی و عواملی مانند آن در وضعیت مطلوبی باشد. مهمترین ملاحظاتی که باید در طراحی استخرهای سرپوشیده در نظر گرفت را می ­توان در موارد زیر خلاصه کرد:

کنترل هوای استخر

یکی از مهمترین­ مشکلاتی که طراحان در استخرهای­ سرپوشیده با آن روبه ­رو هستند، تامین شرایط آسایش حرارتی شناگر در داخل استخر است. کنترل وضعیت هوای داخل استخر علاوه بر تامین آسایش شناگران، به افزایش عمر مفید ساختمان و تجهیزات موجود در در آن نیز کمک می­ کند. به طوری که در صورت عدم توجه به این مسئله، بخار آب برروی دیوارها، پنجره­ ها و سقف استخر تقطیر می­ شود و در دراز مدت به سازه ساختمان و تجهیزات موجود در آن آسیب می­ رساند.

محیط گرم و مرطوب استخرهای سرپوشیده شرایط مناسبی را برای رشد قارچ­ ها و باکتری­ ها فراهم می­ آورد. ضمن آنکه ورود هوای آلوده و مرطوبی که حامل باکتری های بیماری زاست سلامت شناگران را نیز به خطر می ­اندازد. تامین کیفیت مناسب هوای داخل یکی از مهمترین معیارهایی است که در طراحی این استخرها باید مدنظر قرار گیرد.

تامین روشنایی

نکته دیگری که باید در هنگام طراحی استخرهای سرپوشیده مدنظر قرار ­گیرد، تامین روشنایی مورد نیاز در فضای داخل ­استخر است. بخش عمده ای از روشنایی مورد نیاز استخرهای سرپوشیده در طول روز را می­توان با استفاده از نور طبیعی تامین کرد. به این ترتیب می­ توان بخشی از هزینه­ های جاری استخرها را کاهش داد.

استفاده از پنجره های بزرگ، نمای تمام شیشه ای، نورگیر های سقفی و مانند آن، علاوه بر کاهش انرژی مصرفی ساختمان به واسطه کاهش نیاز به تاسیسات روشنایی، از نظر روحی برای شناگران و کارکنان استخر که تمام روز در محیطی بسته کار می کنند نیز بسیار مطلوب است.

سقف­ کاذب

به عنوان یک توصیه کلی، اجرای سقف­ کاذب در استخرهای سرپوشیده چندان توصیه نمی ­شود. چرا که این کار به منزله ایجاد یک منطقه تهویه نشده در استخر است که احتمال بروز مشکلاتی مانند تقطیر بخار آب و خوردگی در آن بسیار زیاد است. بنابراین در صورتی که استخر با سقف­ کاذب اجرا شده باشد، این قسمت نیز باید درست همانند فضای داخل استخر تهویه شود.

جانمایی استخرهای سرباز

انتخاب محل استخرهای سرباز معمولا با محدودیت های خاصی همراه است. ضمن آن که با توجه به کاربری استخر نیز ملاحظات لازم باید در نظر گرفته شود.

صرف نظر از کاربری، ملاحظاتی که باید در هنگام تعیین محل استخرهای سرباز رعایت شود را می­ توان در موارد زیر خلاصه کرد:

بیشترین استفاده از نور خورشید

موقعیت استخر باید به گونه انتخاب شود که کاسه استخر و پیرامون آن، به ویژه در اوقات بعد از­ظهر و عصر بیشترین نورگیر را داشته باشد. قرارگیری کاسه استخر به طوری که در معرض بیشترین تابش خورشید قرار داشته باشد، علاوه بر کاهش هزینه گرمایش آب، محیط مناسب تری را برای شناگرانی که قصد گرفتن حمام آفتاب را دارند فراهم می­کند. همچنین برای حداکثر استفاده از گرمای خورشید می­توان در کف استخر از رنگ های تیره استفاده کرد به طوری که درصد بیشتری از نور خورشید را به خود جذب کند.

انجام آزمایش بر روی خاک

پیش از تعیین محل استخر باید آزمایش ­های کافی در زمینه مشخصات خاک منطقه انجام شود. همچنین در مناطقی که سطح آب های زیرزمینی بالا است، هزینه ساخت استخر به دلیل ضرورت اجرای یک سیستم ­تخلیه آب­ های زیر سطحی افزایش می­ یابد.

فاصله داشتن استخر از درختان بلند

حتی الامکان باید از ساخت استخر در مجاورت درختان بلند یا نهال هایی که در آینده تبدیل به درختان تنومند می­ شوند اجتناب کرد. چرا که به تدریج با رشد این درختان، ریشه آن ها رشد کرده و بیشتر در خاک نفوذ می­کند.

ریختن برگ های درختان و صمغ آن­ها در داخل آب، علاوه بر کاهش کیفیت آب استخر، برروی جداره­ ها و کف آن نیز رسوب می­ کنند که تمیز کردن آن­ها معمولا بسیار دشوار است. همچین سایه ای که این درختان بر بخش عمده ای از کاسه استخر و پیرامون آن ایجاد می­ کنند علاوه بر افزایش مصرف انرژی مجموعه برای گرم کردن آب استخر، برای بسیاری از شناگرانی که به قصد گرفتن حمام آفتاب به استخر آمده ­اند نیز خوشایند نیست.

اجرای بادشکن طبیعی

در نظر گرفتن موانعی مانند یک حصار­ بزرگ، دیوار باغ یا بخشی از ساختمان اصلی که همانند یک بادشکن طبیعی عمل می­ کند یک مزیت برای استخرهای سرباز به شمار می­ رود. به­ طوری­که با کاهش جریان­ هوا برروی کاسه استخر نرخ تبخیر ­آب و اتلاف ­حرارت آن به میزان زیادی کاهش ­می ­یابد.

ضمن آن که شناگرانی که با بدن خیس از آب خارج می­ شوند، کمتر در معرض جریان هوا قرار گرفته و بیشتر از محیط استخر لذت خواهند برد.

همچنین موارد جزئی تر اما مهمی نیز وجود دارد که می توان به آن ها اشاره کرد:

• تعیین مسیر عبور خط تخلیه، خط آب­ رفت، انشعاب های برق و خط لوله گاز باید با حداکثر دقت ممکن انجام پذیرد.
• در کنار استخر یا ساختمان اصلی مجموعه باید محلی برای نگهداری تجهیزات، ذخیره مواد تمیز­کننده و مواد شیمیایی مورد استفاده برای تصفیه آب در نظر­گرفته شود.
• برای استخرهای عمومی، طراحی استخر و فضاهای جانبی آن باید به گونه ای انجام شود که رختکن مجموعه حتی الامکان در نزدیکترین فاصله ممکن تا کاسه استخر قرار­داشته­ باشد.
• در ساختمان های مسکونی و هتل­ ها، وضعیت محوطه ای که استخر درآن قرار می­ گیرد باید با درنظر گرفتن شرایط منطقه، وضعیت کلی مجموعه و با حداکثر دقت ممکن انتخاب شود.
• برای استخرهای سرباز باید سرویس های بهداشتی و انشعاب برق مورد نیاز نیز تامین گردد. این نکته گاهی در هنگام ساخت استخرهای خصوصی به کلی نادیده گرفته می­شود. رعایت این نکته به ویژه برای استفاده از استخر در­هنگام شب یک ضرورت به شمار می­رود.

نتیجه گیری

بنابراین اولین مرحله پس از مشخص­ کردن سرباز یا سرپوشیده بودن استخر، جانمایی آن و طراحی محیط پیرامون کاسه استخر است. در این مرحله باید به مسائلی مانند مشخصات آب، پوشش­ کف­­­، طراحی محیط پیرامون کاسه استخر و روشنایی مورد نیاز توجه شود. بعد از این مرحله است که باید پلان و نقشه­ های مهندسی تهیه گردد.